Bij een langer verblijf in Duitsland is het raadzaam, de planning van een nalatenschap met behulp van een jurist/specialist te maken – alleen al om onaangename verrassingen te voorkomen. In deel I van de serie Duits erf- en successierecht (JND, juli 2010) behandelden wij de wettelijke erfopvolging, in deel II (JND, augustus 2010) ging het over de legitieme portie (Pflichtteil). In de hier volgende passages gaat het over Beschikking vanwege overlijden.
Beschikking vanwege overlijden (Verfügung von Todes wegen)
Gaat men met de wettelijke erfopvolging niet akkoord en zou men over zijn nalatenschap anders willen bepalen, dan kan dit door het maken van een testament of door het sluiten van een erfcontract (Erbvertrag).
Testament
Een testament kan in beginsel iedereen opmaken, die meerderjarig en volledig handelingsbekwaam is. De gebruikelijke vormen zijn doorgaans het persoonlijk geschreven testament (eigenhändiges Testament) alsmede het notarieel testament (öffentliches Testament). In een testament kan een persoon in beginsel volledig vrij bepalen wie wat onder welke omstandigheden van zijn vermogen ontvangt. Let wel: een erflater kan weliswaar een lid van de verwantschap onterven. Maar diens legitieme portie (Pflichtteil) kan hij hem slechts onder bepaalde voorwaarden onttrekken, bijv. wanneer hij kan bewijzen door deze persoon te zijn mishandeld.
Een laatste wilsbeschikking wordt in Duitsland zeer vaak in de vorm van een persoonlijk geschreven testament opgemaakt. Vereist is dat dit testament eigenhandig met de hand moet zijn geschreven en met de volledige naam zijn ondertekend. Voorts dient op het testament plaats en datum van opmaak te worden vermeld. Deze informatie is weliswaar geen voorwaarde voor de rechtsgeldigheid, maar maakt het bij het bestaan van meerdere testamenten makkelijker om te beslissen welk het geldige is.
Notarieel testament (Öffentliches Testament)
Het notarieel testament wordt door een notaris opgemaakt. De meest gebruikelijke vorm is hier de mondelinge verklaring van de uiterste wil, die de notaris dan schriftelijk vastlegt. Gehuwden resp. niet gehuwde partners kunnen deze wilsverklaring ook gemeenschappelijk opmaken. Dit geschiedt, indien een huwelijkspartner de uiterste wil van beiden met de hand opschrijft en daarna beide partners ondertekenen. In acht te nemen is hierbij wel dat een eventuele herroeping van het testament enkel in bijzijn van de ander, dus tijdens diens leven, kan geschieden. Dat wil zeggen dat na het overlijden van een partner de overlevende partner in de regel gebonden is aan het gemeenschappelijk ondertekende testament en dit niet meer kan veranderen.
Erfcontract (Erbvertrag)
Een erfcontract (Erbvertrag) is een contract tussen twee of meerdere personen, waarin tenminste een persoon verklaringen aangaande zijn laatste wil verstrekt. En die kunnen, omdat er een contract bestaat, niet eenvoudig door de opsteller van het testament worden veranderd. Voor een erfrechtelijk verbintenis van deze aard bestaat vaak een heel praktische reden. De zoon van een zelfstandig ambachtsman bijvoorbeeld zal incidenteel slechts dan bereid zijn, om in het bedrijf van zijn vader te komen werken, indien hij in een erfcontract tot opvolger wordt verklaard.
Een erfcontract kan met iedere derde worden aangegaan. Voorwaarde voor afsluiting is dus niet een bestaand huwelijk noch een familiaire relatie. Her erfcontract dient in het bijzijn van een notaris te worden gesloten, waarbij alle contractpartners aanwezig dienen te zijn. Wordt in het kader van een erfcontract op een bindende wijze over het vermogen of delen daarvan (in het geval van een nalatenschap) beschikt, dan kan over deze delen in een laatste wilsbeschikking niet meer anders worden bepaald. Dus een later testament is niet meer mogelijk of zou in ieder geval ongeldig zijn. Desondanks bestaan er verschillende juridische mogelijkheden om na sluiting van dergelijke contracten zich hiervan te ontdoen, bijv. door eensgezinde opheffing, een overeengekomen recht om afstand te doen door de contractspartij, betwisting of scheiding.
Over wettelijke erfopvolging en de legitieme portie las u in de vorige uitgaven van de Juridische Nieuwsbrief Duitsland (juli en augustus 2010). Over huwelijkse voorwaarden en het aan de Duitse fiscus verschuldigde successierecht gaat het in de volgende uitgaven van deze nieuwsbrief.