Wie liegt, moet vooral zorgen dat hij daar goed in is. Managers van internationaal opererende bedrijven bijvoorbeeld vertellen regelmatig sprookjes, met name als ze de jaarcijfers van hun onderneming presenteren en hierbij hun toevlucht nemen tot alom bekende frasen. Dit blijkt uit het onderzoeksrapport van twee Amerikaanse weten-schappers die de schriftelijke notulen van duizenden bedrijfspresentaties onder de loep hebben genomen.
Wat bleek? Wie als manager tijdens zo’n spreekbeurt alsmaar het woordje “wij” gebruikt, geeft geheid geen juiste voorstelling van zaken. Als zo iemand tijdens de presentatie van de jaarcijfers van zijn concern dan ook nog eens emotioneel opgeladen termen gebruikt, kun je er volgens de onderzoekers van uit gaan dat hij het met de waarheid niet zo nauw neemt. Bij de banken Hypo Real Estate, Lehman Brothers en Enron leek nog luttele weken voor hun faillissement alles in orde; ook al omdat hun managers tijdens de jaarcijferpresentatie de indruk gewekt hadden dat er geen vuiltje aan de lucht was. De economieprofessoren David Larcker en Anastasia Zakolyukina noemen in hun onderzoeksrapport als voorbeeld de toespraak van Erin Callan, financieel manager bij Lehman Brothers, enkele maanden voor de crash van de investmentbank in het jaar 2008. Callan sprak zonder uitzondering van “wij” en gebruikte 14 maal het attribuut “geweldig”, 24 keer “formidabel” en 8 maal “ongelooflijk”.
Met name als zulke emotioneel opgeladen termen niet vergezeld gaan van formidabele cijfers – zoals bij Lehman het geval was – is wantrouwen op zijn plaats. Leidinggevende die vaak in de “wij”-vorm spreken doen dit, om de persoonlijke verantwoordelijkheid voor een slecht resultaat af te schuiven op de groep. Gaat het daarentegen goed met een bedrijf en wordt dit ook door de vastgestelde jaarbalans gestaafd, laat de manager in zijn presentatie het persoonlijk voornaamwoord “ik” boven het collectieve “wij” prevaleren.
Bijna iedereen liegt wel eens, sommige mensen vertellen minstens een keer per dag een leugen. Liegen wordt overigens niet door iedereen als een slechte eigenschap beschouwd, de Amerikaanse psychiater Arnold Goldberg stelt dat “de mogelijkheid te liegen een eigenschap is die de mens van alle andere wezens onderscheidt”. Het alom bekende “leugentje om bestwil” komt vaak van pas, om de sociale verhoudingen tussen mensen niet te verstoren.
Bij de door hen onderzochte gevallen veronderstelden de twee wetenschappers dat de managers op de hoogte waren van de minder rooskleurige ontwikkelingen binnen hun concern en analyseerden vervolgens wie van hen korte tijd later op eerder gedane uitingen en prognoses moest terugkomen. Doel van het onderzoek was overigens, analisten erbij te helpen gevaren voor aandeelhouders ook dan te onderkennen, als de cijfers van een bedrijf gefaket zijn.