(Basiscomponenten:één eiland, drie mensen en twee dukaten)

Hoe een economische luchtbel alsmaar groter wordt en dan ontploft

Er was eens… een eilandje, een insulaire staat zonder buurlanden. De totale geldcirculatie op dit door het zilte nat omgeven stukje land bedroeg 2 dukaten, en wel omdat er op het hele eiland maar twee muntjes van 1 dukaat in omloop waren. Hoe zelfs in een besloten markt een financiële luchtbel kan ontstaan, alvorens in een heuse crisis te ontaarden, maken de hier weergegeven fases van economische bloei en teloorgang duidelijk. 

1.

Drie mensen wonen er op het eiland: Annie, Bertus en Cees. Annie is eigenares van de grond, Bertus en Cees bezitten ieder 1 dukaat.

2.

Bertus besluit op een mooie lentedag, geen wolkje aan de lucht, om het land van Annie te kopen, en wel voor een bedrag van 1 dukaat. Vanaf dit moment bezitten Annie en Cees ieder 1 dukaat, terwijl Bertus nu trotse eigenaar is van een stuk grond ter waarde van 1 dukaat.

’s Lands netto vermogen bedraagt hierna 3 dukaten.

3.

Korte tijd na deze transactie filosofeert Cees over de wetmatigheden van de vrije markt. En begrijpt opeens: omdat er in het hele land slechts een lap grond ter beschikking staat en deze lap grond qua omvang nu eenmaal niet groter kan worden, neemt de waarde ervan welhaast automatisch toe. De volgende dag leent hij 1 dukaat van Annie en neemt met behulp van deze en zijn eigen dukaat voor de som van 2 dukaten het land van Bertus over. Annie bezit door deze lening aan Cees nu een netto vermogen van 1 dukaat. Bertus’ vermogen bedraagt door de verkoop van het land opeens 2 dukaten. Cees bezit grond ter waarde van 2 dukaten, maar zijn netto vermogen bedraagt door de nog af te lossen schuld aan Annie 1 dukaat.

’s Lands netto vermogen bedraagt na deze transactie al 4 dukaten.

4.

Annie heeft inmiddels in de gaten dat het land, dat zij voorheen bezat, in waarde heeft toegenomen. En krijgt plotseling spijt dat ze het van de hand heeft gedaan. Gelukkig heeft ze nog 1 dukaat te goed van Cees, de actuele eigenaar van het land. Onverwijld leent Annie 2 dukaten van Bertus en koopt het stuk land terug – voor een bedrag van 3 dukaten; betalen moet ze Cees echter maar 2 dukaten, vanwege diens nog niet afgeloste schuld. Het resultaat van deze laatste handelsovereenkomst is dat Annie nu een lap grond ter waarde van 3 dukaten bezit. Maar omdat ze voor de aankoop hiervan 2 dukaten van Bertus heeft geleend, bedraagt haar netto vermogen 1 dukaat. Bertus heeft Annie 2 dukaten geleend, dus bedraagt zijn netto vermogen nu 2 dukaten. Cees is degene die de twee insulaire muntjes daadwerkelijk in zijn bezit heeft. Zijn netto vermogen is nu dus eveneens 2 dukaten. ’s Lands netto vermogen bedraagt na deze transactie reeds 5 dukaten – de luchtbel begint geleidelijk aan vorm aan te nemen.

5.

Bertus wordt gewaar dat de waarde van het stukje land alsmaar stijgt. Hij wil eigenlijk ook wel eigenaar worden. En dus neemt hij de lap grond van Annie over voor een prijs van 4 dukaten. Betalen kan hij de aankoop door 2 dukaten te lenen van Cees alsmede de inlossing van zijn 2-dukaten-lening aan Annie. Het resultaat hiervan is dat Annie haar schuld van 2 dukaten kwijt is en bovendien in het bezit van de twee muntjes komt. Haar netto vermogen is nu 2 dukaten. Bertus is de trotse eigenaar van een lapje grond ter waarde van 4 dukaten, maar omdat hij Cees nog 2 dukaten verschuldigd is, bedraagt zijn netto vermogen 2 dukaten. Cees had Bertus voor diens aankoop van land 2 dukaten uitgeleend, dus bedraagt zijn netto vermogen nu 2 dukaten. ‘Lands netto vermogen bedraagt inmiddels 6 dukaten, hoewel het slechts een lap grond telt en 2 dukaatmunten in omloop heeft.

6.

Eenieder heeft inmiddels aan deze transactie “verdiend”, iedereen is vrolijk en rijk.

7.

Op een kwade dag steekt er een storm op en besmet Cees met een heel gemeen idee: “Als de prijs van de lap grond nu eens niet meer omhoog ging”, peinst hij stilletjes. “Hoe zou Bertus mij dan mijn lening terug kunnen geven? We hebben op het eiland tenslotte maar 2 dukaten in omloop, en volgens mij is de lap grond die Bertus bezit hooguit 1 dukaat waard, meer niet!”

8.

Annie ziet dat net zo. Plotseling wil niemand meer grond kopen. Uiteindelijk bezit Annie de twee muntjes, haar netto vermogen bedraagt dus 2 dukaten. Bertus is Cees 2 dukaten verschuldigd en de waarde van zijn lap grond, waarvan hij dacht dat hij 4 dukaten waard zou zijn, bedraagt slechts 1 dukaat. Bertus netto vermogen is dus maar 1 dukaat. Cees heeft nog 2 dukaten te goed van Bertus. Maar die lening is door het waardeverlies van de lap grond geen beste deal. Hoewel zijn netto vermogen nog steeds 2 dukaten bedraagt, wordt Cees hierdoor plotseling zeer nerveus. ’s Lands netto vermogen bedraagt nu weer 3 dukaten.

9.

En hiermee rijst de vraag, wie de overige 3 dukaten “gestolen” heeft. Voordat de luchtbel uiteenbarstte, dacht Bertus dat zijn land 4 dukaten waard zou zijn. Wel, net voor de ineenstorting bedroeg het netto vermogen van de staat nog 6 dukaten – op papier. En Bertus’ netto vermogen bedroeg 2 dukaten, maar zijn hart klopte steeds sneller.

10.

Na de schok heeft Bertus geen andere keus, hij laat zich failliet verklaren. Cees kan zijn lening van 2 dukaten aan Bertus wel schuiven, maar krijgt daarvoor de lap grond die nu weer 1 dukaat waard is. Annie bezit de twee munten, haar netto vermogen bedraagt dus 2 dukaten. Bertus is failliet, zijn netto vermogen bedraagt 0 dukaten, hij heeft alles, wat hij bezat, verloren. ’s Lands netto vermogen bedraagt na dit financiële achtbaanritje weer 3 dukaten.   

Op het eiland is weer alles terug bij af. Hoewel, er heeft definitief een herverdeling van vermogen plaatsgevonden, en wel zo dat Annie hierbij als winnaar, Bertus als verliezer uit de bus kwam en dat Cees van geluk kan spreken dat hij er nog enigszins heelhuids vanaf is gekomen.

Conclusie:

1. Tijdens de fase, waarin de luchtbel alsmaar groter wordt, verdient iedereen.

2. Wanneer de luchtbel uiteenbarst, verdient hij, die cash bezit. Zij die over land beschikken of geld uitgeleend hebben zijn de verliezers in het spel. Hun vermogen krimpt of  zij gaan in het ergste geval failliet.

3. De vaststelling van de waarde van grond of aandelen is een kwestie van psychologie.